Hoofdstad: Iraklion (Heraklion)

Cruisehavens: Iraklion en Chania (Souda)

Bevolking: 620.000

Oppervlakte: 8.300 km²

Geld: Euro

Taal: Grieks

Belangrijkste toeristische trekpleisters: Heraklion, Knossos, de Samariakloof, Chania, Chersonissos...

KRETA  juni 2015, juni 2016

Kreta is het grootse eiland van Griekenland en het vijfde grootste van de Middellandse zee (na Sicilië, Sardinië, Cyprus en Corsica). Door zijn ligging vormt Kreta de grens tussen de Egeïsche en de Libische Zee, de afbakening tussen Europa en Afrika. Het eiland heeft een lengte van 260 km en is nergens breder dan 60 km.

Kreta is de bakermat van de Minoïsche cultuur, die een belangrijke invloed heeft gehad op de ontstaansgeschiedenis van de westerse wereld en van de hedendaagse beschaving. Die cultuur, genoemd naar de legendarische koning Minos (volgens de mythe een zoon van Zeus en Europa), beleefde tussen 2000 en 1400 voor Christus haar grootste bloei. De belangrijkste vindplaatsen van Minoïsche kunst zijn Knossos en Phaistos.

In 69 voor Christus werd Kreta door de Romeinen veroverd, waarna het eiland werd toegewezen aan Constantinopel (het Oost-Romeinse rijk) en later aan Venetië (1204). Daardoor vind je op hier en daar op het eiland nog Venetiaanse kastelenbouw.

In de 17de eeuw kwam Kreta in handen van de Turken. Pas in 1913 werd het eiland een deel van Griekenland.

Goed om weten

In Heraklion en de toeristische centra kan je met wat Engels en Duits je plan trekken. Maar enkele woordjes Grieks zoals efcharisto (dank je wel), parakalo (asjeblieft) en kaliméra (goeiedag) kunnen soms  wonderen doen. De Kretenzers zijn van nature een gastvrij volk, maar in de drukste toeristische periodes kan dat (zoals overal) wel eens tegenvallen.

Beste reisperiode: mei, juni en september. In de zomer is het soms té warm (meer dan 40 °C).

Souvenirs: iconen, paternosters, …

Meer dan het zien waard: Heraklion

De cruisehaven ligt op nauwelijks 10 à 15 minuten wandelen van het centrum van Heraklion dat deels zijn oude karakter heeft bewaard. De toeristische bezienswaardigheden bevinden zich dicht bij elkaar, binnen de ommuurde, gezellige stad. De vestigingsmuren, bastions, forten en poortgebouwen werden door de Venetianen gebouwd in de 15de en de 16de eeuw.

Tot in de jaren 1920 woonden er nog heel wat moslims in Heraklion, maar na de bevolkingsuitwisseling met Turkije in 1923 werden de moskeeën gesloopt zonder dat de sfeer van de binnenstad met haar bazaars veranderde; de volle winkels met een mengelmoes van producten bleven.

De twee centrale pleinen van Heraklion zijn Plateia Venizelou en Plateia Eleftherias. Plateia Venizelou ligt midden in het centrum en is te herkennen aan de Morosinifontein, beter bekend als Leeuwenfontein. Het plein is makkelijk te bereiken vanuit de haven (je houdt rechts aan langsheen het water en slaat linksaf bij 25 Avgoustou).

Het Archeologische Museum, ‘archaiolgikon Mouseion tou Irakleiou’ bezit een uitgebreide collectie Kretenzische kunst, met een quasi volledig overzicht van de Minoïsche cultuur van het eiland, vanaf de jonge steentijd tot de Romeinse periode.

Het historische museum van Heraklion, aan de havenpromenade ten westen van de oude haven, sluit chronologisch aan bij het archeologische museum, maar wordt veel minder bezocht. In dit museum zijn Venetiaanse kunst en overblijfselen uit de tijd van de Turkse bezetting te bezichtigen.

Winkelen kun je een beetje overal, maar vooral rond het Elefthriaplein in het centrum van Heraklion.

Stranden: Amnisos, in het oosten, 8 km van het centrum, en Vathianos Kamobs, 5 km ten oosten van Amnissos.

Andere bezienswaardigheden

Kreta is een overwegend ruig maar veelzijdig eiland, met talrijke mooie steden, dorpjes, kerken, ruïnes, baaien en stranden.

Als je vanuit Iraklion (of Chania) een excursie boekt naar een of ander stadje of een mooi strand, denk er dan aan dan de afstanden misschien niet zo groot zijn, maar door de overwegend slechte wegen die vaak dwars door de dorpen lopen, kan je soms (veel) langer onderweg zijn dan gepland.

In alfabetische volgorde volgen hier de belangrijkste bezienswaardigheden van Kreta.

Agios Nikolaos: een mooie, erg toeristische stad en levendige havenplaats aan de noordoostkant van Kreta. Midden in het centrum ligt een klein zoetwatermeer, het Voulismeni-meer, van 67 meter diep. Er zijn diverse stranden, waaronder een klein zandstrand, Kitroplatia, dat wel vaak behoorlijk vol ligt.

Interessant, voor de liefhebbers, is het Archeologisch Museum.

Argiroupoli: ligt 27 km ten zuidwesten van Rethymnon. Het dorp is gebouwd op een verhoging in een zeer groene omgeving. Op een kleine afstand zijn er bronnen die enorme waterreservoirs vullen en de lager gelegen watermolens in beweging brengen.

Het Arkadi-klooster: ligt ten zuiden van Rethymnon.

Balos-Gramvoussa: een prachtig wit strand.

Chania: de tweede stad van Kreta, ligt in het noordwesten en heeft meer dan 70.000 inwoners. De naam komt van de Venetianen, die de stad La Canea noemden. Chania wordt de diamant van Kreta genoemd, door de manier waarop het oude met het nieuwe stadsgedeelte verbonden is. Het oude stadsgedeelte ligt rond de Venetiaanse haven; de nieuwe stad ligt om de oude stad heen met als centrum het Platia 1866-plein.

Aan de ingang van de schilderachtige haven zie je Venetiaanse vuurtoren uit de 15de eeuw. De bovenkant van deze vuurtoren werd tijdens de Turkse overheersing, rond 1830, verbouwd tot een minaret. Ertegenover, aan de andere kant van de ingang van de haven, staat de Firkaburcht uit 1629. Een deel is tegenwoordig openluchttheater. Naast de burcht vind je het Byzantijns museum en het Maritiem museum. Van daar loop je via een lange promenade met cafés en restaurants rondom de haven. De wijken die om de haven liggen, zijn in het westen Topanas (de Venetiaanse wijk), ten zuiden Hevraiki (de voormalige joodse wijk met de meeste restaurants) en ten oosten de wijk Kastelli. De wijken Splantzia en Chiones zijn niet zo toeristisch, maar hebben wel enkele mooie kerken. Splantzia, met zijn vele mezzedakia’s en trendy Griekse tavernes, is dé wijk om ‘s avonds te gaan eten.

Chania heeft een grote haven (Souda) op zeven kilometer van de stad, waar steeds vaker cruiseschepen (niet de allergrootste) aanmeren. Hier vertrekken ook de veerboten naar Piraeus en andere Griekse eilanden. Bij de ingang van de haven ligt een eilandje waarop de Venetianen een burcht hebben gebouwd.

Chersonissos: een van de populairste badplaatsen van Kreta. De stranden zijn veelal klein en smal. Veelbezochte stranden zijn het Chersonissos-strand en de strandjes bij waterpark Starbeach. Verder landinwaarts vind je Aqua Splash, een waterpark met glijbanen en zwembaden. Elke dag kun je boottochten maken naar het eiland Dia.

Festos/Phaistos: 63 km ten zuidwesten van Iraklion. De ruïnes van het paleis van Festos zijn, na die van Knossos, de belangrijkste van het Minoïsche Kreta.

Fodele: 29 km ten westen van Iraklion, een pittoresk dorpje in een dal met sinaasappelbomen en platanen. Hier werd in 1545 de beroemde schilder D. Theotokopoulos (El Greco) geboren.

Frangokastello: indrukwekkend kasteel aan de kust in het zuidwesten van Kreta. De naam betekent “kasteel van de Franken” maar het werd gebouwd door de Venetianen.

Gavalochori: een traditionele nederzetting die zich op ongeveer 26 km van Chania bevindt, in een gebied dat dichtbegroeid is met olijfbomen en Johannesbroodbomen. Heeft een interessant geschiedkundig museum.

Gortys: 46 km ten zuiden van Iraklion. De stad kwam tot bloei tijdens de Romeinse periode en werd de hoofdstad van de Romeinse provincie Kreta. Gesticht in de Minoïsche periode.

Ierapetra: de vierde grootste stad van Kreta (na Heraklion, Chania en Rethymnon) in het zuidoosten van het eiland. Minder toeristisch en daardoor nog grotendeels een echt Griekse stad gebleven. Het oude centrum en het vissershaventje zijn een bezoekje waard.

Imbroskloof: een zeven kilometer lange en heel mooie kloof in de Lefka Ori-bergen, die van het dorpje Imbros naar Komitades dichtbij de Libische zee loopt. Voor de geoefende wandelaar.

Knossos

Vanuit Heraklion is het slechts 6 km naar de opgravingen van Knossos, 3500 tot 4000 jaar geleden het centrum van het Minoïsche Kreta. Knossos was de hoofdstad van het rijk van koning Minos. Vanuit deze plaats had Minos met hulp van de god Poseidon de heerschappij over de Griekse eilanden in handen gekregen en bestreed hij met groot succes het rijk van Athene. Het eerste paleis werd gebouwd ca. 2000 jaar voor Christus (gelijktijdig met de paleizen in Festos en Malia) en werd net als de andere 300 jaar later verwoest, vermoedelijk door een aardbeving. Op dezelfde plaats werd honderd jaar later het nieuwe paleis gebouwd. Het grootste deel van de zichtbare overblijfselen is van dit nieuwe paleis afkomstig. Het is een complex van schatkamers, gangen, trappen, heiligdommen, keukens, binnenhoven en een troonzaal. Heel het paleis was verfraaid met prachtige vazen en kleurrijke muurschilderingen.

Kournas. Het schilderachtige meer van Kournas, 48 km ten oosten van Chania, is het enige meer van het eiland. De bergen eromheen worden weerspiegeld in het kalme water. Rondom het meer zijn er enkel taverna’s.

Kourtaliotiko-kloof: een indrukwekkende kloof.

Kritsa. De Cypriotische filmregisseur Mihalis Kakogiannis nam in dit plaatsje in 1964 de magistrale zwart-witfilm Zorba de Griek op, met (toenmalige) megasterren als Anthony Quinn en Alan Bates.

Lassithi-hoogvlakte: ligt 22 km oostelijk van Iraklion. Je komt bij dit plateau (900 meter hoog) via veel in groen gehulde dorpen. Zo’n 7.000 (sommigen spreken van 10.000) molens zorgen voor irrigatie van de tuinbouw en perenbomen in deze streek.

Matala. Het ‘hippiestadje’ Matala is beroemd vanwege de talrijke gaten (antieke grafkamers) in de krijtrotsen.

Preveli: palmenstrand en klooster. Je kan er enkel met een boot naartoe. Daardoor is het een beetje een ‘tourist trap’.

Rethymnon: grote badplaats met een authentiek centrum. Het toeristische centrum ligt vlak aan zee bij de boulevard en de straatjes daarachter. Op de heuvel aan het einde van het schiereiland ligt de  Fortezza, een grote Venetiaanse burcht. Je vindt er ook drie musea: het Archeologisch Museum, het Marine Life Museum en het Folkloremuseum.

De Samaria-kloof: een van de topexcursies. Ligt 43 km ten zuiden van Chania, en is het grootste ravijn van Europa, met een lengte van 187 kilometer. Op bepaalde plaatsen is de doorgang maar 3 meter breed, terwijl de hoogte van de verticale rotswanden soms tot 600 meter reikt. Officieel is het ravijn geopend van mei tot eind september, en als het weer het toelaat tot eind oktober. Bij de ingang in Xyloskalo is een toeristenpost met uitzicht op de imposante Gykilo-berg (2.083 m). Het ravijn komt uit in het dorpje Ag. Roemeli, van waar men met een bootje naar Sfakia kan.

Sitia: havenstadje in het oosten van Kreta. Dankzij de nabijgelegen luchthaven komen hier stilaan meer toeristen. Mooie lange boulevard langs de zee en een bezienswaardig kasteel.

Spili: ligt op 28 km van Rethymnon. Op het dorpspleintje zijn 25 bronnen (leeuwenkoppen) met water van de berg Psiloritis.

Spinalonga: voormalige leprakolonie.

Het Therisson-ravijn: heel indrukwekkend, met een lengte van 6 km. Het ravijn verbindt Chania met het gelijknamige dorp aan de voet van de Lefka Ori, 16 km ten zuiden van Chania.

Verborgen parel: Agia Galini

Agia Galini, aan de zuidkust, is een vriendelijk havendorpje dat gemakkelijk te bereiken is met de bus, een taxi of (huur)auto. ‘Gemakkelijk’ betekent niet ‘snel’, want de weg – 80 km vanuit Heraklion  – gaat over de bergen en doorheen heel wat dorpjes. Reken op minimum anderhalf tot 2 uur.

In Agia Galini vind je nog de échte Griekse cultuur, levensstijl en gemoedelijkheid. Geniet van je verblijf in een van de accommodaties, proef de culinaire variëteiten in taverna's, restaurants en bars, maak prachtige wandelingen in de heuvels, verken de omgeving per fiets, of neem een verfrissende duik in de azuurblauwe Libische Zee...

Van oorsprong is Agia Galini een vissersdorp, maar tegenwoordig is het toerisme de grootste bron van inkomsten, hoewel het gelukkig nog geen massatoeristenplaats geworden is. De witte huisjes die tegen de berg zijn gebouwd, rondom het vissershaventje, geven het gastvrije dorp een schilderachtig effect. Agia Galini is een prima uitgangspunt om allerlei mooie plaatsen en bezienswaardigheden te bezoeken, maar biedt ook een hoop gezelligheid en sfeer. Het dorp ligt aan een grillige kust met steile kliffen en kleine baaitjes met kiezel/zandstrandjes. Vanuit het dorp is het 5 minuten wandelen naar het strand. De wandeling begint aan het haventje en loopt langs de steile rotsen en langs de helderblauwe zee. Er is hier een mooi wandelpad aangelegd, en hier worden door toeristen heel wat foto's genomen. 

Agia Galini telt een aantal kleinere hotels en appartementjes, een handvol minimarkets/souvenirwinkels en enkele tientallen gezellige restaurants, taverna's, terrasjes en bars, zowel in het dorp – waarvan een aantal met een mooi uitzicht – als aan het strand. Als je wat rondloopt en de prijzen vergelijkt, kan je hier lekker en goedkoop eten.

Het strand van Agia Galini ligt aan een baai en bestaat voornamelijk uit fijn grind en keien. De zeebodem loopt vrij steil af. Aan de oostzijde wordt het strand onderbroken door een klein riviertje. Op sommige delen van het strand staan er palmbomen.

Vanuit Agia Galini kan je makkelijk een uitstapje maken naar bijvoorbeeld Festos en Matala.s

Eten en drinken in Kreta

Wijn en raki

Raki (soms ook tsikoudia genoemd) is de nationale drank van Kreta. In totaal 150 particulieren hebben een vergunning om de drank, die gemaakt wordt uit druiven, te distilleren. De vergunningen zijn in 1930 uitgegeven door de toenmalige Griekse koning en blijven binnen de familie. 10% van de drank mag voor eigen consumptie worden gehouden. Qua smaak lijkt de raki uit Kreta veel op de  Italiaanse grappa. Raki wordt door de Grieken soms al 's morgens bij de koffie gedronken!

Proef ook eens een van de regionale rode wijnen uit Kreta. Heel fruitig.

Vis, Griekse sla, lamsvlees en mezze

Het eten op je cruiseschip zal moeilijk te overtreffen zijn, maar misschien wil je tussendoor toch eens wat proeven van de Griekse keuken. Het beste en goedkoopste eten vind je vaak wel buiten de vakantieoorden. Traditioneel eten doe je in een taverna, die vaak wat eenvoudiger en goedkoper is dan een restaurant (estiatorion). Het eten op zowat alle Griekse restaurantmenu’s is ingedeeld in mezze, mayirefta (stoof- en ovengerechten zoals stifado, moussaka en inktvis) en anderzijds lastminutebereidingen zoals gegrilde vis, souvlaki's en alweer inktvis. Dessert is meestal een stuk fruit of ijs. Zoete gebakjes zoals baklava eet je 's middags bij een kop koffie.

Dat het aantal hart- en vaatziekten op Kreta een stuk lager ligt dan in de rest van Europa, wordt vooral toegeschreven aan het veelvuldig gebruiken van lokale olijfolie. De olijfgaarden van Kreta behoren overigens tot de beste in de wereld. Neem vanuit Kreta dus zeker een fles goede olijfolie mee, of wat goed verpakte olijven.

Op Kreta wordt, zoals op de meeste eilanden, ook veel vis gegeten. Maar dat betekent niet dat alle vis vers is, want niet alle populaire vissoorten komen voor in de wateren rondom Kreta. Zalm en tong bijvoorbeeld worden geïmporteerd en meestal diepgevroren aangeleverd aan de restaurants. De meest voorkomende lokale (verse) vis in restaurants is: rode poon, zeebrasem, rode snapper, zwaardvis en tonijn. Ook  inktvis, garnalen en mosselen staan vaak op de kaart.

Griekse salade (‘horiatiki’ in het Grieks) is een eenvoudig maar heel smakelijk gerecht op basis van verse tomaten, komkommer, olijven en feta, op smaak gebracht met onder andere oregano, azijn en voldoende Griekse olijfolie.

Salie en tijm groeien overal op Kreta en verspreiden er hun karakteristieke geur. Je vindt er ook heel wat andere kruiden zoals oregano, rozemarijn, marjolein, bergthee en dictamus. Kretenzische kruiden zijn overal te verkrijgen in diverse verpakkingen (ook een mooi cadeautje).

Het lekkerste vlees op Kreta is lamsvlees of jong geitenvlees, van dieren die in de bergen zijn opgegroeid. Als je tijdens een excursie of een andere uitstap in een taverne in een klein bergdorpje komt, vraag dan naar de gegrilde paidakia (gegrilde lamskoteletjes op Griekse wijze). Verrukkelijk!

Ook een bekend typisch Grieks (hoewel oorspronkelijk Turks) gerecht is ‘mezze’. De vele kleine hapjes kunnen als voorgerecht worden geserveerd, maar evengoed als een maaltijd op zich. De gerechtjes zijn warm of koud, licht gekruid of hartig, eenvoudig of geraffineerd. De ingrediënten zijn al even divers: van inktvis en gehaktballetjes over gevulde pepers en gigantes (grote witte bonen) tot gebakken kaas en stoofpotjes, en natuurlijk de onmisbare tzatziki.

Enkele van de lekkerste mezze:

- Keftedes: een verzamelnaam voor hapjes die zijn gefrituurd of gebakken. Er bestaan keftedes op basis van groenten, vis of vlees. De naam van het gebruikte ingrediënt staat altijd voor het woord keftedes. Indien dat niet het geval is, dan gaat het om gehaktballetjes.

- Tzatziki: de bekendste Griekse saus op basis van yoghurt, komkommer, look en olijfolie. Wordt vaak gegeten met knoflookbrood of als extra smaakgever geserveerd bij een ander gerecht.

- Tarama, met zijn typisch crèmeroze kleur, wordt opgediend als dip bij de mezze. Het is een mousse van kabeljauweieren met broodkruim en citroensap.

- Wijnbladeren gevuld met peterselie, basilicum, lamsgehakt, rijst, knoflook, citroensap en uien heten dolmadakia. Het is een populair voorgerechtje dat zowel warm, lauwwarm of koud kan geserveerd worden. Je vindt deze hapjes in Griekenland en het hele Midden-Oosten, maar op de Cycladen zouden ze het lekkerst zijn.

- Ook kalamari, gefrituurde inktvis, is een populair gerecht op Kreta en in Griekenland.

- Tiropita: kleine bladerdeegflapjes met kaasvulling. Vaak kiezen de Grieken voor een mengeling van feta met de iets zoetere mizithra- kaas.

- Sesamringen (koulourakia me souzami) kunnen zowel in een mezze als bij bv. een Griekse stoofschotel worden gegeten.

- Braadworstjes met ouzo (loukaniko me ouzo). Deze worstjes, op smaak gebracht met  knoflook, sinaasappels, oregano en ouzo worden veelal geserveerd met een glaasje... ouzo.

- Kolokithakiakeftedes (eigenlijk een specialiteit van de Peloponnesos): pompoenkroketjes die ook als lunchgerecht geserveerd kunnen worden.

- Lekker zijn ook zwarte citroenolijven met ouzo (mawres lemonates elies) of pikante groene olijven (pikantikes prasines elies).

- Gefrituurde aubergines met yoghurtsaus zijn een licht en, door het gebruik van munt, uiterst fris voorgerechtje.

- Kolokithi: gefrituurde aubergineschijfjes. Ook erg lekker.